Use the following persistent identifier: http://nrs.harvard.edu/urn-3:hul.ebook:CHS_Parry.LEpithete_Traditionnelle_dans_Homere.1928.
III. L’Épithète et La Formule : I. La Technique de l’emploi de l’épithète fixe
§ 1. — Formules nom-épithète des dieux et des héros, types principaux [1] .
α. — Formules nom-épithète des dieux et des héros, au nominatif; types principaux.
Entre La Diérèse Bucolique et la fin du vers. _ ⏖ _ _ | Entre L’Hepthémimère et la fin du vers. ⏔_⏔_ _ | Entre La Césure Féminine et la fin du vers. ⏑_⏔_⏔_⏒ | Entre Le Commencement du vers et la césure penthémimére. _⏔_⏔_ | Formules Nom-Épithète d’autres types | Types Différents de ces formules | |||||
Ὀδυσσεύς. | δῖος Ὀδυσσεύς… | 60 | πολύμητις Ὀδυσσεύς… | 81 | πολύτλας δῖος Ὀδυσσεύς… | 38 | διογενὴς Ὀδυσεύς… | 4 | 12 | 8 |
ἐσθλὸς Ὀδυσσεύς… | 3 | πτολίπορθος Ὀδυσσεύς… | 4 | |||||||
Ἀθήνη. | Παλλὰς Ἀθήνη… | 39 | γλαυκῶπις Ἀθήνη… | 26 | θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη… | 51 | Παλλὰς Ἀθηναίη… | 8 | 11 | 6 |
[ὀβριμοπάτρη]… | 2 | Ἀλαλκομενηὶς Ἀθήνη… | 2 | |||||||
Ἀπόλλων. | Φοῖβος Ἀπόλλων… | 33 | Διὸς υἱὸς Ἀπόλλων… | 2 | ἄναξ Διὸς υἱὸς Ἀπόλλων… | 5 | [Φοῖβος ἀκερσεκόμης] | 1 | 15 | 5 |
ἑκάεργος Ἀπόλλων… | 6 | ἄναξ ἑκάεργος Ἀπόλλων… | 3 | |||||||
κλυτότοξος Ἀπόλλων… | 1 | |||||||||
Ἀχιλλεύς. | δῖος Ἀχιλλεύς… | 34 | πόδας ὠκὺς Ἀχιλλεὺς… | 31 | ποδάρκης δῖος Ἀχιλλεύς… | 21 | 10 | 7 | ||
ὠκὺς Ἀχιλλεύς… | 5 | μεγάθυμος Ἀχιλλεύς… | 1 | |||||||
Ζεύς. | μητίετα Ζεύς… | 18 | νεφεληγερέτα Ζεύς… | 30 | [πατὴρ ἀνδρῶν τε θεῶν τε]… | 15 | Ζεὺς ὑψιβρεμέτης… | 5 | 39 | 24 |
Ἥρη. | πότνια Ἥρη… | 11 | λευκώλενος Ἥρη… | 3 | βοῶπις πότνια Ἥρη… | 11 | 3 | 3 | ||
Ἕκτωρ. | φαίδιμος Ἕκτωρ… | 29 | κορυθαίολος Ἕκτωρ… | 25 | μέγας κορυθαίολος Ἕκτωρ… | 12 | Ἕκτωρ Πριαμίδης… | 6 | 11 | 7 |
ὄβριμος Ἕκτωρ | 4 | |||||||||
Νέστωρ. | ἱππότα Νέστωρ… | 1 | Γερήνιος ἱππότα Νέστωρ… | 31 | 7 | 4 | ||||
Ἄρης. | χάλκεος Ἄρης… | 5 | χρυσήνιος Ἄρης… | 1 | βριήπυος ὄβριμος Ἄρης… | 1 | 12 | 10 | ||
ὄβριμος Ἄρης… | 5 | Ἄρης ἆτος πολέμοιο… | 3 | |||||||
Διομήδης. | [Τυδέος υἱός]… | 8 | κρατερὸς Διομήδης… | 12 | βοὴν ἀγαθὸς Διομήδης… | 21 | * | 7 | 5 | |
ἀγαθὸς Διομήδης… | 1 | |||||||||
Ἀγαμέμνων. | * | κρείων Ἀγαμέμνων… | 26{50|51} | ἄναξ ἀνδρῶν Ἀγαμέμνων… | 37 | [ἥρως Ἀτρείδης]… | 3 | 15 | 6 {51|52} |
η 230 | ⎫ | |
τ 1 | ⎬ | αὐτὰρ ὁ ἐν μεγάρωι ὑπελείπετο δῖος Ὀδυσσεύς |
τ 51 | ⎭ |
ὀρέξατο | ⎫ | |
ἐξέσσυτο | ⎪ | |
κατέκτανε | ⎪ | |
ποιήσατο | ⎪ | |
⎬ | φαίδιμος Ἕκτωρ | |
ἐκόσμει | ⎪ | |
ἀκόντισε | ⎪ | |
προσηύδα | ⎪ | |
ἠλεύατο | ⎭ | |
ἐπετείλατο | ⎫ | |
(3 fois) ἡγήσατο | ⎪ | |
⎬ | Παλλὰς Ἀθήνη | |
παρίστατο | ⎪ | |
μετώιχετο | ⎭ | |
ἐχώσατο | ⎫ | |
ἐρύσατο | ⎪ | |
προσηύδα | ⎪ | |
μετηύδα | ⎪ | |
⎬ | Φοῖβος Ἀπόλλων | |
παρίστατο | ⎪ | |
ἀγάσσατο | ⎪ | |
κοτέσσατο | ⎪ | |
μυθήσατο | ⎭ | |
παρελέξατο | μητίετα Ζεύς | |
ἠμείβετο | ⎫ | |
πωλέσκετο | ⎪ | |
ἀνέστη | ⎪ | |
ἐκέκλετο | ⎪ | |
⎬ | δῖος Ἀχιλλεύς | |
κορύσσετο | ⎪ | |
ἀνέσχετο | ⎪ | |
προσηύδα | ⎪ | |
τετάρπετό | ⎭ | |
προσηύδα | ⎫ | |
διέπτατο | ⎬ | πότνια Ἥρη |
καθέζετο | ⎭ | |
ἀκόντισε | ⎫ | |
ἐπώιχετο | ⎪ | |
⎬ | Τυδέος υἱός {53|54} | |
κιχήσατο | ⎪ | |
φερέσθω | ⎭ |
⎧ | Παλλὰς Ἀθήνη (4 fois) | |||
τοῦ | ⎫ | ⎪ | Κυανοχαίτης | |
τῆς | ⎬ | δ᾽ ἔκλυε | ⎨ | μητίετα Ζεύς (3 fois) |
τῶν | ⎭ | ⎪ | Φοῖβος Ἀπόλλων (3 fois) | |
⎩ | πότνια μήτηρ |
σ 117 | ⎧ | ἔφαν | ⎫ | ||
ὣς ἄρ᾽ | ⎨ | ⎬ | χαῖρεν δὲ κλεηδόνι δῖος Ὀδυσσεύς | ||
υ 120 | ⎩ | ἔφη | ⎭ |
⎧ | δῖος Ὀδυσσεύς | |
⎪ | δῖος ὑφορβός | |
⎪ | φαίδιμος υἱός (2 fois) | |
… προσεφώνεε | ⎨ | θεῖος Ὄνειρος |
⎪ | δῖ᾽ Ἀφροδίτη (2 fois) | |
⎪ | Τεῦκρος ἀμύμων | |
⎩ | νήδυμος ῎Υπνος | |
⎧ | δῖος Ὀδυσσεύς | |
μετηύδα | ⎨ | Πηνελόπεια |
⎩ | δῖα θεάων | |
⎧ | φαίδιμος Ἕκτωρ | |
⎪ | Παλλὰς Ἀθήνη | |
⎪ | Πηνελόπεια (2 fois) | |
⎪ | δῖα θεάων (2 fois) | |
⎪ | μάντις ἀμύμων | |
cf. … προσηύδα | ⎨ | δῖος Ἀχιλλεύς |
⎪ | δῖος Ὀδυσσεύς | |
⎪ | πότνια Ἥρη (4 fois) | |
⎪ | πότνια Κίρκη | |
⎪ | Φοῖβος Ἀπόλλων (2 fois) | |
⎩ | φαίδιμος υἱός |
⎧ | δῖος Ὀδυσσεύς | |
⎪ | Παλλὰς Ἀθήνη | |
⎪ | δῖα θεάων | |
παρίστατο | ⎨ | |
⎪ | δῖος ὑφορβός | |
⎪ | Φοῖβος Ἀπόλλων | |
⎩ | πότνια μήτηρ | |
⎧ | Παλλὰς Ἀθήνη (3 fois) | |
⎪ | δῖος Ὀδυσσεύς | |
ἡγήσατο | ⎨ | δῖα θεάων |
⎪ | δῖος ὑφορβός | |
⎩ | Κυανοχαίτης | |
⎧ | δῖα γυναικῶν | |
ἀνέσχετο | ⎨ | |
⎩ | δῖος Ἀχιλλεύς | |
⎧ | δῖος Ὀδυσσεύς | |
Cf. … ὑπεσχετο | ⎨ | |
⎩ | μάντις ἀμύμων | |
⎧ | φαίδιμος Ἕκτωρ | |
ποιήσατο | ⎨ | τερπικέραυνος |
⎩ | Κυλλοποδίων | |
⎧ | φαίδιμος Ἕκτωρ | |
… ἐξέσσυτο | ⎨ | |
⎩ | νήδυμος Ὕπνος | |
⎧ | δῖος ὑφορβός | |
… ἐκέκλετο | ⎨ | δῖα γυναικῶν |
⎩ | δῖος Ἀχιλλεύς |
ὁ δ᾽ ἔγρετο | ⎫ | |
ὁ δ᾽ ἀνείρατο | ⎪ | |
⎬ | δῖος Ὀδυσσεύς | |
ὁ δ᾽ ἐδείπνεε | ⎪ | |
ὁ δ᾽ ἐπεύξατο | ⎭ | |
ὁ δ᾽ ἄρ᾽ ἔσθορε | ⎫ | |
⎬ | φαίδιμος Ἕκτωρ | |
ὁ δ᾽ ἀμείβετο | ⎭ | |
ἡ δ᾽ ἕσπετο | Παλλὰς Ἀθήνη | |
ὁ δ᾽ ἐπεύξατο | ⎫ | |
⎬ | δῖος Ἀχιλλεύς | |
ὁ δ᾽ ἀνέσχετο | ⎭ | |
ὁ δ᾽ ἔβραχε | χάλκεος Ἄρης |
⎧ | φαίδιμος Ἕκτωρ | |
ὁ δ᾽ ἀμείβετο | ⎨ | δῖα γυναικῶν (7 fois) |
⎩ | πότνια μήτηρ (2 fois) | |
ὁ δ᾽ ἅμ᾽ ἕσπετο | ἰσόθεος φώς (3 fois) |
χρόα νίζετο | ⎫ | ||||
δόλον ἤγαγε | ⎪ | ||||
⎬ | δῖος Ὀδυσσεύς | ||||
ὄπα σύνθετο | ⎪ | ||||
οὓς κτήσατο | ⎭ | ||||
τὸν ἔκτανε | ⎫ | ||||
⎬ | δῖος Ἀχιλλεύς | ||||
τήν οἱ πόρε | ⎭ | ||||
τοῦ | ⎫ | ⎫ | |||
(3 fois) | ⎬ | δ᾽ ἔκλυε | ⎪ | ||
τῶν | ⎭ | ⎪ | |||
⎬ | Παλλὰς Ἀθήνη | ||||
μιν ἐφίλατο | ⎪ | ||||
φρένας εἵλετο | ⎭ |
τά οἱ πόρε | χάλκεος Ἄρης | ||
(2 fois) | κόρυθ᾽ εἵλετο | φαίδιμος Ἕκτωρ | |
τήν οἱ πόρε | ⎫ | ||
ὅ τοι πόρε | ⎪ | ||
στὀματ᾽ ἔτραπε | ⎪ | ||
⎬ | Φοῖβος Ἀπόλλων | ||
κυνέην βάλε | ⎪ | ||
φόβον ἔμβαλε | ⎪ | ||
νέφος ἤγαγε | ⎭ | ||
(2 fois) | κακὰ μήδετο | ⎫ | |
φρένας εἵλετο | ⎪ | ||
⎬ | μητίετα Ζεύς | ||
τὸ γὰρ μένε | ⎪ | ||
(3 fois) | τοῦ δ᾽ ἔκλυε | ⎭ |
⎧ | δῖα Καλυψώ (2 fois) | |||||
τά | ⎫ | ⎪ | παρθένος ἀδμής | |||
ἅ | ⎪ | οἱ | ⎫ | ⎪ | πότνια Κίρκη | |
⎬ | σφιν | ⎬ | πόρε | ⎨ | Φοῖβος Ἀπόλλων (3 fois) | |
τήν | ⎪ | τοι | ⎭ | ⎪ | χάλκεος Ἄρης | |
τόν | ⎭ | ⎪ | δῖος Ἀχιλλεύς | |||
⎩ | πότνια μήτηρ | |||||
⎧ | δῖος Ἀχιλλεύς | |||||
τὸν ἔκτανε | ⎨ | |||||
⎩ | Δάρδανος ἀνήρ | |||||
δόλον | ⎫ | ⎧ | δῖος Ὀδυσσεύς | |||
⎬ | ἤγαγε | ⎨ | ||||
νέφος | ⎭ | ⎩ | Φοῖβος Ἀπόλλων |
κόρυθ᾽ εἵλετο | φαίδιμος Ἕκτωρ | |||||
⎧ | Παλλὰς Ἀθήνη | |||||
φρένας εἵλετο | ⎨ | |||||
⎩ | μητίετα Ζεύς | |||||
cf. | ὁ δ᾽ εἵλετο | θεῖος ἀοιδός |
(4 fois) | νόησε δὲ | ⎧ | |
γήθησε δὲ | ⎨ | δῖος Ὀδυσσεύς | |
ἡγεῖτο δὲ | ⎩ | ||
νόησε δὲ | φαίδιμος Ἕκτωρ | ||
σάωσε δὲ | πότνια Ἥρη | ||
ἐπέρεισε δὲ | Παλλὰς Ἀθήνη | ||
ἀνῆκε δὲ | Φοῖβος Ἀπόλλων |
⎧ | δῖος ὑφορβός | |
νόησε δὲ | ⎨ | δῖος Ὀδυσσεύς |
⎩ | φαίδιμος Ἕκτωρ |
ἀνὰ δ᾽ ἵστατο | ⎫ | ||
⎬ | δῖος Ὀδυσσεύς | ||
ἐπὶ δ᾽ ὤρνυτο | ⎭ | ||
ἀνὰ δ᾽ ἥρπασε | Παλλὰς Ἀθήνη | ||
cf. | ἐπὶ δ᾽ ἴαχε | λαὸς Ἀχαιῶν |
καὶ δῖος Ὀδυσσεύς (7 fois).
ἢ δῖος Ὀδυσσεύς
καὶ Παλλὰς Ἀθήνη (9 fois)
καὶ φαίδιμος Ἕκτωρ (7 fois)
καὶ χάλκεος Ἄρης
καὶ Φοῖβος Ἀπόλλων (2 fois)
ἢ Φοῖβος Ἀπόλλων
καὶ μητίετα Ζεύς
⎧ | καὶ φαίδιμος Ἕκτωρ | |
Αἰνείας τ᾽ Ἀγχισιάδης | ⎨ | |
⎩ | καὶ δῖος Ἀχιλλεύς |
Γλαῦκος δ᾽ Ἱππολόχοιο πάις καὶ Τυδέος υἱός
Ἕκτωρ τε Πριάμοιο πάις καὶ χάλκεος Ἄρης
κυανοχαῖτα Ποσειδάων καὶ φαῖδιμος Ἕκτωρ
Τυδείδης τε μενεπτόλεμος καὶ δῖος Ὀδυσσεύς.
Πάρις καὶ Φοῖβος Ἀπόλλων
πρόμαχοι καὶ φαίδιμος Ἕκτωρ (3 fois)
⎧ | καὶ φαίδιμoς Ἕκτωρ | |
Τρῶες | ⎨ | |
⎩ | καὶ Παλλὰς Ἀθήνη | |
Ἄρης | καὶ Παλλὰς Ἀθήνη | |
⎧ | καὶ δῖος Ὀδυσσεύς | |
ἐγὼ | ⎨ | καὶ Φοῖβος Ἀπόλλων |
⎩ | καὶ Παλλὰς Ἀθήνη (2 fois) |
ἔμμεναι | ὄβριμος Ἄρης | |
ἀποπαύσεται | ⎫ | |
⎬ | ὄβριμος Ἕκτωρ | |
κυλίνδεται | ⎭ | |
ἀποαίνυται | ⎫ | |
⎬ | εὐρύοπα Ζεύς | |
κεχολώσεται | ⎭ | |
βιάζεται | ὠκὺς Ἀχιλλεύς | |
κοτέσσεται | Ὀβριμοπάτρη (2 fois) |
ἀφίει μένος | ὄβριμος Ἄρης | |
τελέσηι ἔπος | ὄβριμος Ἕκτωρ | |
τιθεῖ νόον | ⎫ | |
⎬ | εὐρύοπα Ζεύς | |
βλάπτε φρένας | ⎭ | |
κτάνε Παίονας | ὠκὺς Ἀχιλλεύς |
Fοis Employé avec προσέφη ou μετέφη. | Fois Employé ailleurs | |
πολύμητις Ὀδυσσεύς… | 72 | 9 |
γλαυκῶπις Ἀθήνη… | 7 | 19 |
ἑκάεργος Ἀπόλλων… | 3 | 3 |
Διὸς υἱὸς Ἀπόλλων… | 2 | » |
πόδας ὠκὺς Ἀχιλλεύς… | 27 | 4 |
νεφεληγερέτα Ζεύς… | 22 | 8 |
λευκώλενος Ἥρη… | 2 | 1 |
κρείων Ἀγαμέμνων… | 10 | 16 |
κρατερὸς Διομήδης… | 10 | 2 |
κορυθαίολος Ἕκτωρ… | 10 | 15 |
Commençant par une simple consonne | Commençant par une double consonne | ||
πολύμητις Ὀδυσσεύς… | 9 | πτολίπορθος Ὀδυσσεύς… | 4 |
γλαυκῶπις Ἀθήνη… | 1 | ||
ἑκάεργος Ἀπόλλων… | 3 | κλυτότοξος Ἀπόλλων… | 1 |
πόδας ὠκὺς Ἀχιλλεύς… | 4 | μεγάθυμος Ἀχιλλεύς. [cf. θ 520]… | 1 |
νεφεληγερέτα Ζεύς… | 8 | ||
Ζεὺς τερπικέραυνος… | 4 | ||
στεροπηγερέτα Ζεύς… | 1 | ||
λευκώλενος Ἥρη… | 1 | ||
κορυθαίολος Ἕκτωρ… | 1 | ||
χρυσήνιος Ἄρης… | 1 | ||
κρατερὸς Διομήδης… | 2 | ||
κρείων Ἀγαμέμνων… | 16 {64|65} |
μετὰ δὲ | ⎫ | |
⎬ | γλαυκῶπις Ἀθήνη | |
παρὰ δὲ | ⎭ | |
μετὰ δὲ | κρείων Ἀγαμέμνων |
…….
409……. τάνυσεν μέγα τόξον …
Κ 488 ἀτὰρ πολύμητις Ὀδυσσεύς,
…….
490……. ἐξερύσασκε,
Λ 153 ἀτὰρ κρείων Ἀγαμέμνων
αἰὲν ἀποκτείνων ἕπετ᾽ Ἀργείοισι κελεύων.
Ψ 110 ἀτὰρ κρείων Ἀγαμέμνων
οὐρῆας τ᾽ ὤτρυνε καὶ ἀνέρας ἀξέμεν ὕλην
Ε 29 ἀτὰρ γλαυκῶπις Ἀθήνη
χειρὸς ἑλοῦσ᾽ ἐπέεσσι προσηύδα θοῦρον Ἄρηα· {65|66}
εἰδομένη κήρυκι σιωπᾶν λαὸν ἀνώγει
Β 446 μετὰ δὲ γλαυκῶπις Ἀθήνη
…….
450 ……. διέσσυτο
Β 476 ὣς τοὺς ἡγεμόνες διεκόσμεον ἔνθα καὶ ἔνθα
ὑσμίνηνδ᾽ ἰέναι, μετὰ δὲ κρεῖων Ἀγαμέμνων
ξ 268-9 = ρ 437-8 ἐν δὲ Ζεὺς τερπικέραυνος
φύζαν ἐμοῖς ἑτάροισι κακὴν βάλεν
ἴδε | ⎫ | ||
δῶκε | ⎬ | γλαυκῶπις Ἀθήνη | |
(4 fois) | βάλε | ⎭ | |
cf. | ἴδεν | πολύμητις Ὀδυσσεύς | |
βάλε | ⎫ | ||
λάβε | ⎪ | ||
⎬ | κρείων Ἀγαμέμνων | ||
ἦρχε | ⎪ | ||
(3 fois) | ἕλετο | ⎭ | |
εἶχε | χρυσήνιος Ἄρης | ||
βάλε | πτολίπορθος Ὀδυσσεύς |
ἀπέβη | ⎫ | |
ἐρέειν | ⎪ | |
⎬ | κορυθαίολος Ἕκτωρ | |
ἕληι | ⎪ | |
ἔχει | ⎭ |
ἔβη | ⎫ | ||
ἄ | γων | ⎬ | πολύμητις Ὀδυσσεύς |
κιὼν | ⎭ | ||
ἵει | ⎫ | ||
φιλεῖ | ⎬ | ἑκάεργος Ἀπόλλων | |
πάθοι | ⎭ | ||
(2 fois) | φιλεῖ | νεφεληγερέτα Ζεύς | |
δώηι | Ζεὺς τερπικέραυνος | ||
προίει | ⎫ | ||
καλέει | ⎬ | κρείων Ἀγαμέμνων | |
ἰδὼν | ⎭ | ||
μίγη | κρατερὸς Διομήδης | ||
ἵει | ⎫ | ||
φιλέειν | ⎬ | γλαυκῶπις Ἀθήνη | |
ἀπέβη | ⎭ | ||
cf. | ἄγαγεν | ⎫ | |
⎬ | πόδας ὠκὺς Ἀχιλλεύς | ||
πέφνεν | ⎭ |
⎧ | γλαυκῶπις Ἀθήνη | ||
⎪ | κρατὺς Ἀργειφότης | ||
⎪ | κορυθαίολος Ἕκτωρ | ||
ἀπέβη | ⎨ | ||
⎪ | πόδας ὠκέα Ἶρις | ||
⎪ | Τελαμώνιος Αἴας | ||
⎩ | ξανθὸς Μενέλαος | ||
⎧ | γλαυκῶπις Ἀθήνη | ||
οὖρον ἵει | ⎨ | ||
⎩ | ἑκάεργος Ἀπόλλων | ||
cf. | προίει | μένος Ἀλκινόοιο |
Δ 8 = Ε 908 | Ἥρη τ᾽ Ἀργείη καὶ Ἀλαλκομενηὶς Ἀθήνη | ||
δ 173 | νηυσὶ θοῆισι γενέσθαι Ὀλύμπιος εὐρύοπα Ζεύς | ||
Ε 388 | καί νύ κεν ἔνθ᾽ ἀπόλοιτο | ⎫ | |
Ε 863 | δείσαντας· τόσον ἔβραχ᾽ | ⎬ | Ἄρης ἆτος πολέμοιο |
Ζ 203 | Ἴσανδρον δέ oἱ υἱὸν | ⎭ |
διογενὴς Ὀδυσεὺς θάνατον καὶ κῆρας ἀλύξας.
ε 386 ἦος ὃ Φαιήκεσσι φιληρέτμοισι μιγείη
διογενὴς Ὀδυσεὺς θάνατον καὶ κῆρας ἀλύξας.
β 365 ὁ δ᾽ ὤλετο τηλόθι πάτρης
διογενὴς Ὀδυσεὺς ἀλλογνώτωι ἐνὶ δήμωι.
Κ 274 τοῖσι δὲ δεξιὸν ἧκεν ἐρωδιὸν ἐγγὺς ὁδοῖο
Παλλὰς Ἀθηναίη·
Μ 67 κακὰ φρονέων ἀλαπάζει
Ζεὺς ὑψιβρεμέτης,
Ἕκτωρ Πριαμίδης,
Δ 488 τοῖον ἄρ Ἀνθεμίδην Σιμοείσιον ἐξενάριξεν
Αἴας διογενής·
β. — Formules nom-épithète des dieux et des héros, aux cas obliques ; types principaux.
Entre la césure féminine et la fin du vers. ⏑_⏔_⏔_⏓ | Entre la penthémimère et la fin du vers. ⏔_⏔_⏔_⏓ | Entre le commencement du vers et la penthėmimėre. _⏔_⏔_ | Formules se trouvant à d’autres places. | Mesures différentes de celles-ci. | ||||
Ὀδυσσῆος. | Ὀδυσσῆος θείοιο… | 27 | Λαερτιάδεω Ὀδυσῆος… | 12 | * | 32 | 9 | |
Ἀθήνης. | Ἀθηναίης ἀγελείης… | 4 | 4 | 2 | ||||
Ἀπόλλωνος. | ἑκηβόλου Ἀπόλλωνος… | 2 | ἑκατηβόλου Ἀπόλλωνος… | 4 | Φοίβου Ἀπόλλωνος… | 4 | 2 | 2 |
Ἀπόλλωνος ἑκάτοιο… | 2 | |||||||
Ἀχιλλῆος. | Ἀχιλλῆος θείοιο… | 2 | Πηληιάδεω Ἀχιλῆος… | 8 | 10 | 8 | ||
Διός. | [ἐρισθενέος Κρονίωνος]… | 2 | πατρὸς Διὸς αἰγιόχοιο… | 3 | Ζηνὸς ἐριβρεμέτεω… | 1 | 31 | 12 |
Διὸς νεφεληγερέταο… | 6 | Ζηνὸς ἐριγδούπου… | 1 | |||||
Ἕκτορος. | * | * | 16 | 3 | ||||
Νέστορος. | * | * | 10 | 6 | ||||
Ἅρηος. | * | 1 | 1 | |||||
Διομήδεος. | * | Διομήδεος ἱπποδάρμοιο… | 6 | * | 2 | 2 | ||
Ἥρης. | 2 | 1 | ||||||
Ἀγαμέμνον | * | Ἀγαμέμνονος Ἀτρείδαο… | 13 | * | 2 | 1 |
Διὸς αἰγιόχοιο (19 fois)
A coup sûr l’emploi de θείου Ὀδυσῆος en β 259 est traditionnel, comme le montre la comparaison avec un autre vers
δ 621 δαιτυμόνες δ᾽ ἐς δώματ᾽ ἴσαν θείου βαοιλῆος {72|73}
L’idée essentielle Les convives vinrent à lα maison d’un tel doit avoir été d’une certaine fréquence dans l’épos. Dans l’autre cas —
on voit la simple substitution de Ιχψ à ϊσαν. Un artifice important de la diction formulaire est la substitution d’une forme quelconque du verbe à une autre forme possédant la même mesure; on traitera plus loin de cet artifice lorsqu’il sera question de la flexion du verbe ί’κω. Διος αίγιέχοιο, qui paraîtrait à première vue être assez fréquente pour être d’un usage plus général, est encore plus sûrement une formule dont l’emploi est provoqué par l’expression d’une certaine idée essentielle; elle est employée là où il s’agit d’indiquer une relation de parenté avec Zeus On trouve
(7 fois) | κούρη | ⎫ | |
(2 fois) | κούρηι | ⎪ | |
κούρην | ⎪ | ||
⎬ | Διὸς αἰγιόχοιο | ||
(4 fois) | κοῦραι | ⎪ | |
υἱὸς | ⎪ | ||
θύγατερ | ⎭ |
θυγατέρες,
Β 348 πρὶν Ἄργοσδ᾽ ἰέναι, πρὶν καὶ Διὸς αἰγιόχοιο
0 175 ἦλθον δεῦρο φέρουσα παραὶ Διὸς αἰγιόχοιο
Β 491 rappelle clairement les formules de parenté qui viennent d’être citées, et les deux autres vers en trahissent plus ou moins le souvenir. Cette question de la formule réservée à exprimer une idée particulière sera traitée plus loin d’une façon moins sommaire. Il a été nécessaire d’appuyer sur ce point ici pour montrer qu’après l’hepthémimère il n’existe pas de formules nom-épithète au génitif pouvant être employées de diverses manières, comme il en existe tant au nominatif. {73|74}
Le substantif dont, dans 120 cas, dépend le génitif du nom d’Ulysse, se trouve à différentes places dans le vers, au commencement, à la fin, avant l’une ou l’autre des césures du troisième pied (où il est le plus fréquent), etc. On le trouve même parfois dans le vers précédent ou dans le vers suivant. Mais, sauf dans deux cas, on ne le trouve pas dans la portion du vers qui suit l’une ou l’autre des césures du troisième pied. Ce qui a déterminé cette exclusion presque complète est le fait qu’un tel arrangement des mots de la phrase aurait fait un vers boiteux dans lequel la césure du troisième pied et l’hepthémimère ou la diérèse bucolique se disputeraient l’attention de l’auditeur. Une phrase qui contient deux substantifs, dont l’un dépend de l’autre en qualité de génitif, aura nécessairement aussi un verbe. Si l’on place ces éléments dans l’ordre qu’on voit par exemple dans le vers
les coupes sont faites correctement. On a une forte pause au {74|75} troisième pied, avec d’autres pauses beaucoup plus faibles ailleurs dans le vers. Mais si l’on veut mettre après la césure un substantif suivi d’un génitif qui en dépend, on aura après ce substantif la pause forte que l’on fait par exemple en π 104 entre μέγαρον et Λαερτιάδεω Ὀδυοῆος. Si les deux substantifs peuvent être séparés l’un de l’autre, il est évident que cette difficulté des deux coupes ne se présentera pas. C’est en effet ce qu’a fait le poète dans les deux cas exceptionnels qui ont été mentionnés. Dans l’un le verbe se trouve à la ligne suivante:
ῥεῖα δ᾽ ἀρίγνωτ᾽ ἐστὶ
Dans l’autre le verbe tombe au cinquième pied:
Mais de tels arrangements des mots de la phrase ne sont que rarement possibles. Un autre arrangement correct serait de mettre le substantif dont dépend le génitif dans la partie du vers précédant la césure du troisième pied et de faire suivre celle-ci du verbe. Mais les verbes de la mesure ⏑ _ ou ⏖ _ sont peu nombreux, comme il a été indiqué lorsqu’il a été question des formules type πολύμητις Ὀδυσσεύς. Les seuls cas de ce genre sont précisément les deux vers qui ont été déjà cités, dans lesquels la césure féminine est suivie de ἴσαν ou de ἴτην. C’est pour des raisons pareilles que les verbes régissant le génitif n’ont pu être employés avec des expressions nom-épithète au génitif après l’hepthémimère. Ainsi une formule nom-épithète ayant cette mesure, qui est de la plus grande importance au nominatif, n’existe guère au génitif parce qu’elle y serait peu utile. On peut juger d’après ceci combien il est inexact de parler de la déclinaison des formules nom-épithète. On ne doit pas attribuer aux aèdes le désir d’avoir à tous les cas d’un substantif des formules nom-épithète d’une même mesure. Les formules nom-épithète existent à chaque cas avec des valeurs métriques dépendant de leur utilité, et le hasard seul fait que l’on peut parfois les arranger de façon à former un paradigme où tous les cas présentent la même mesure.
Précédé du substantif dont le génitif dépend. | Précédé du verbe | Précédé d’une autre partie du discours. | |
Ὀδυσσῆος θείοιο… | 21 | 6 | » |
Ἀθηναίης ἀγελείης… | 3 | » | 1 |
Ἀπόλλωνος ἑκάτοιο… | 2 | » | » |
ἑκηβόλου Ἀπόλλωνος… | » | » | 2 |
Ἀχιλλῆος θείοιο… | » | 2 | » |
Διὸς νεφεληγερέταο… | 2 | 3 | 1 |
ἐρισθενέος Κρονίωνος… | 1 | » | 1 |
Précédé du substantif dont le génitif dépend. | Précédé du verbe | Précédé d’une autre partie du discours. | |
Λαερτιάδεω Ὀδυσῆος… | 11 | 1 | » |
ἑκατηβόλου Ἀπόλλωνος… | 2 | 2 | » |
Πηληιάδεω Ἀχίλῆος… | 7 | » | 1 |
πατρὸς Διὸς αἰγιόχοιο… | 2 | 1 | » |
Διομήδεος ἱπποδάμοιο… | 3 | 2 | 1 {76|77} |
Ε 631 υἱός θ᾽ υἱωνός τε Διὸς νεφεληγερέταο
Υ 10 ἐλθόντες δ᾽ ἐς δῶμα Διὸς νεφεληγερέταο
Δ 386 δαινυμένους κατὰ δῶμα βίης Ἐτεοκληείης
θ 452 ἐπεὶ δὴ λίπε δῶμα Καλυψοῦς ἠυκόμοιο
Ξ 311 οἴχωμαι πρὸς δῶμα βαθυρρόου Ὠκεανοῖο
θ 287 βῆ δ᾽ ἴμεναι πρὸς δῶμα περικλυτοῦ Ἡφαίστοιο
υ 248 | ἐλθόντες δ᾽ ἐς | ⎫ | |
⎬ | δώματ᾽ Ὀδυσσῆος θείοιο {77|78} | ||
(4 fois) | δμώων οἳ κατὰ | ⎭ | |
ρ 230 | αἴ κ᾽ ἔλθηι πρὸς | ⎫ | |
ο 313 | καί κ᾽ ἐλθὼν πρὸς | ⎬ | δώματ᾽ Ὀδυσσῆος θείοιο |
β 394 | βῆ δ᾽ ἴμεναι πρὸς | ⎭ |
Ζ 269 | ⎫ | |
⎬ | ἀλλὰ σὺ μὲν πρὸς νηὸν Ἀθηναίης ἀγελείης | |
Ζ 279 | ⎭ | |
Η 83 | καὶ κρεμόω προτὶ νηὸν Ἀπόλλωνος ἑκάτοιο |
(5 fois) | Τηλέμαχος φίλος υἱὸς | ⎫ | |
γ 398 | Τηλέμαχον φίλον υἱὸν | ⎬ | Ὀδυσσῆος θείοιο |
ω 151 | ἔνθ᾽ ῆλθεν φίλον υἱὸν | ⎭ |
π 395 | ⎫ | |
⎬ | Νίσου φαίδιμος υἱὸς Ἀρητιάδαο ἄνακτος | |
σ 413 | ⎭ |
α 29 | ⎧ | ἀμύμονος Αἰγίσθοιο | |
μνήσατο γὰρ κατὰ θυμὸν | ⎨ | ||
δ 187 | ⎩ | ἀμύμονος Ἀντιλόχοιο |
δ 23 | ⎫ | |
⎬ | ὀτρηρὸς θεράπων Μενελάου κυδαλίμοιο | |
δ 217 | ⎭ | |
Ψ113 | ⎫ | |
⎬ | Μηριόνης θεράπων ἀγαπήνορος Ἰδομενῆος | |
Ψ 124 | ⎭ |
λ 90 | ⎫ | ⎧ | Θηβαίου Τειρεσίαο | |
⎬ | ἦλθε δ᾽ ἐπὶ ψυχὴ | ⎨ | ||
λ 387 | ⎭ | ⎩ | Ἀγαμέμνονος Ἀτρείδαο |
Ρ 24 οὐδὲ μὲν οὐδὲ βίη Υπερήνορος ἱπποδάμοιο
Η 47 Ἕκτορ, υἱὲ Πριάμοιο, Διὶ μῆτιν ἀτάλαντε (2 fois)
α 45 ὦ πάτερ ἡμέτερε Κρονίδη, ὕπατε κρειόντων (3 fois)
Β 434 Ἀτρείδη κύδιστε, ἄναξ ἀνδρῶν Ἀγάμεμνον (8 fois)
Ρ 12 Ἀτρείδη Μενέλαε διοτρεφές, ὄρχαμε λαῶν (7 fois)
Π 21 ὦ Ἀχιλεῦ, Πηλῆος υἱέ, μέγα φέρτατ᾽ Ἀχαιῶν (3 fois)
ε 203 διογενὲς Λαερτιάδη, πολυμήχαν᾽ Ὀδυσσεῦ (22 fois)
Κ 87 ὦ Νέστορ Νηληιάδη, μέγα κῦδος Ἀχαιῶν (6 fois)
§ 2. – Formules nom-épithète des dieux et des héros ; types moins fréquents
α. — Épithètes à emploi indépendant de la formule nom-épithète d’une certaine valeur métrique.
Λ 401 οἰώθη δ᾽ Ὀδυσεὺς δουρικλυτός, οὐδέ τις αὐτῶι
Λ 661 = Π 26 οὔτασται δ᾽ Ὀδυσεὺς δουρικλυτὸς ἠδ᾽ Ἀγαμέμνων
Ε 72 τὸν μὲν Φυλείδης δουρικλυτὸς ἐγγύθεν ἐλθὼν
ρ 71 τοῖσι δὲ Πείραιος δουρικλυτὸς ἐγγύθεν ἦλθε
Β 650 τῶν μὲν ἄρ᾽ Ἰδομενεὺς δουρικλυτὸς ἡγεμόνευε
Β 657 τῶν μὲν Τληπόλεμος δουρικλυτὸς ἡγεμόνευεν
Ν 210 Ἰδομενεὺς δ᾽ ἄρα οἱ δουρικλυτὸς ἀντεβόλησεν
Ν 467 τὸν δέ τοι Ἰδομενεὺς δουρικλυτὸς ἐξενάριξεν
Ψ 681 τὸν μὲν Τυδείδης δουρικλυτὸς ἀμφεπονεῖτο
ο 544 τὸν δ᾽ αὖ Πείραιος δουρικλυτὸς ἀντίον ηὔδα
Π 472 τοῖο μὲν Αὐτομέδων δουρικλυτὸς εὕρετο τέκμωρ
Π 619 τὸν δ᾽ αὖ Μηριόνης δουρικλυτὸς ἀντίον ηὔδα
Φ 233 ἦ, καὶ Ἀχιλλεὺς μὲν δουρικλυτὸς ἔνθορε μέσσωι
pour Achille,
et pour Hector,
Ζ 318 ἔνθ᾽ Ἕκτωρ εἰσῆλθε διίφιλος, ἐν δ᾽ ἄρα χειρὶ
Θ 493 τόν ῥ Ἕκτωρ ἀγόρευε διίφιλος· ἐν δ᾽ ἄρα χειρὶ
Κ 49 ὅσσ᾽ Ἕκτωρ ἔρρεξε διίφιλος υἷας Ἀχαιῶν
Β 23 = 60 | εὕδεις, Ἀτρέος | ⎫ | |
Δ 370 | ὤ μοι, Τυδέος | ⎬ | υἱὲ δαίφρονος ἱπποδάμοιο |
Λ 450 | ὦ Σῶχ᾽, Ἱππάσου | ⎭ |
Σ 18 ὤ μοι, Πηλέος υἱὲ δαίφρονος, ἦ μάλα λυγρῆς
H 38 Ἕκτορος ὄρσωμεν κρατερὸν μένος ἱπποδάμοιο
Ο 249 οάς ἑτάρους ὀλέκοντα βοὴν ἀγαθὸς βὓλεν Αἴας
Cf. Ρ 102 εἰ δέ που Αἴαντός γε βοὴν ἀγαθοῖο πυθοίμην
Λ 459 Τρῶες δὲ μεγάθυμοι ὅπως ἴδον αἷμ᾽ Ὀδυσῆος
Ζ 145 Τυδείδη μεγάθυμε, τίη γενεὴν ἐρεείνεις;
Ψ 514 τῶι δ᾽ ἄρ᾽ ἐπ᾽ Ἀντίλοχος Νηλήιος ἤλασεν ἵππους
Λ 246 δὴ τότε γ᾽ Ἀτρείδης Ἀγαμέμνων ἐξενάριξε
β. — La diction formulaire et le jeu de l’analogie.
γ 352 οὔ θην δὴ τοῦδ᾽ ἀνδρὸς Ὀδυσσῆος φίλος υἱὸς
Mais le poète a été obligé de laisser l’hiatus quand il a voulu faire sur le modèle de vers tels que
τ 102 | ⎧ | πολύτλας δῖος Ὀδυσσεύς | |
ἔνθα καθέζετ᾽ ἔπειτα | ⎨ | ||
τ 59 | ⎩ | περίφρων Πηνελόπεια |
De même, sur le modèle de
le poète a fait
En composant
le poète s’est souvenu de vers tels que
Β 519 οἳ Κυπάρισσον ἔχον Πυθῶνά τε πετρήεσσαν
etc., etc.
λ 130 ῥέξας ἱερὰ καλὰ
et à la fin du vers
Λ 727 ἔνθα Διὶ ρέξαντες ὑπερμενεῖ ἱερὰ καλά {88|89}
qui a été fait sur le modèle de
Θ 351 = Τ 341 | αἶψα δ᾽ Ἀθηναίην | ⎫ | |
⎬ | ἔπεα πτερόεντα προσηύδα | ||
π 7 = ρ 543 | αἶψα δ᾽ ἄρ᾽ Εὔμαιον | ⎭ |
ὀλοόφρονος se rencontre à cette place dans deux autres vers:
κ 137 αὐτοκασιγνήτη ὀλοόφρονος Αἰήταο
D’autre part le poète désigne souvent une femme par κούρη suivi du nom du père. On trouve au commencement du vers κούρη Ἰκαρίοιο (5 fois), κούρην Βρισῆος, κούρην δὲ Πριάμοιο. C’est l’exemple à la fois de cette expression de commencement de vers, de ὀλοόφρονος avant la diérèse, et de vers comme les deux qui ont été cités qui a déterminé l’arrangement des mots que l’on voit en λ 322.
Λ 466 ἵκετ᾽ ἀυτή
Α 48 ἕζετ᾽ ἔπειτ᾽ ἀπάνευθε νεῶν
Α 464 αὐτὰρ ἐπεὶ κατὰ μῆρ᾽ ἐκάη
φ 411 χελιδόνι εἰκέλη αὐδήν
α 242 οἴχετ᾽ ἄιστος ἄπυστος
Κ 306 θοῆις ἐπὶ νηυσὶν Ἀχαιῶν
α 29 κατὰ θυμὸν ἀμύμονος
Υ 61 ἄναξ ἐνέρων Ἀιδωνεύς
I 402 Ἴλιον ἐκτῆσθαι, εὖ ναιό-
[μενον πτολίεθρον
Σ 358 ἀνστήσασ᾽ Ἀχιλῆα πόδας
[ταχύν· ἦ ῥά νυ σεῖο
Ρ 9 Πάνθου υἱὸς ἐυμμελίης
[ἀμέλησε
Ψ 744 ἐπ᾽ ἠεροειδέα πόντον
Ρ 73 ἀνέρι εἰσάμενος, Κικόνων
[ἡγήτορι Μέντηι
ξ 329 πίονα δῆμον
μ 400 λαίλαπι θύων
Ξ 174 ἵκετ᾽ ἀυτμή
ζ 236 ἕζετ᾽ ἔπειτ᾽ ἀπάνευθε κιὼν
I 212 αὐτὰρ ἐπεὶ κατὰ πῦρ ἐκάη
χ 240 χελιδόνι εἰκέλη ἄντην
δ 788 κεῖτ᾽ ἄρ᾽ ἄσιτος ἄπαστος
Σ 259 θοῆις ἐπὶ νηυσὶν ἰαύων
κ 50 κατὰ θυμὸν ἀμύμονα
Α 172 ἄναξ ἀνδρῶν Ἀγαμέμνων,
[etc.
Β 133 Ἴλιον ἐκπέρσαι εὖ ναιμό-
[μενον πτολίεθρον
Σ 2 Ἀντίλοχος δ᾽ Ἀχιλῆι πόδας
[ταχὺς ἄγγελος ἦλθε
Ρ 59 Πάνθου υἱὸν ἐυμμελίην
[Ἐύφορβον
μ 233 πρὸς ἠεροειδέα πέτρην
α 105 εἰδομένη ξείνωι, Ταφίων
[ἡγήτορι Μέντηι [7]
Ψ 750 πίονα δημῶι {92|93}
θ 152 ὤ μοι, Τυδέος υἱὲ δαίφρονος, οἷον ἔειπες
Κ 159 ἔγρεο, Τύδέος υἱέ· τί πάννυχον ὕπνον ἀωτεῖς
Β 23 = 60 εὕδεις, Ἀτρέος υἱὲ δαίφρονος ἱπποδάμοιο
Ζ 46 | ⎫ | |
⎬ | ζώγρει, Ἀτρέος υἱέ, σὺ δ᾽ ἄξια δέξαι ἄποινα | |
Λ 131 | ⎭ |
γ. — Formules nom-épithète réservées à l’expression d’idées spéciales.
Je voudrais bien se dit (Iliade, 4 fois; Odyssée, 5 fois)
Après avoir mangé se dit (Iliade, 7 fois; Odyssée, 13 fois)
D’autres vers-formule du même genre sont moins remarqués, le {95|96} poète ayant eu moins souvent l’occasion d’exprimer les idées qu’ils contiennent, mais ils sont aussi régulièrement employés que les plus fréquents. Ainsi Il restait (reste) dans une île souffrant des maux est dit de Philoctète dans l’Iliade et d’Ulysse dans l’Odyssée:
Β 721 | ⎧ | κεῖτο | ⎫ | ||
ἀλλ᾽ ὁ μὲν ἐν νήσωι | ⎨ | ⎬ | κρατέρ᾽ ἄλγεα πάσχων | ||
ε 13 | ⎩ | κεῖται | ⎭ |
n’apparaît qu’une seule fois dans les poèmes:
Or, le hasard a fait que le poète (les poètes) a eu, à quatre autres reprises, l’occasion d’exprimer dans l’Iliade et l’Odyssée, dans l’étendue d’un vers entier, l’idée un tel se leva. Il est donc certain que θ 3 fut inspiré au poète par le souvenir d’un type de formule réservé à exprimer cette idée spéciale:
Η 163 = Ψ 290 τῶι δ᾽ ἐπὶ Τυδείδης ὦρτο κρατερὸς Διομήδης
Ψ 812 ἂν δ᾽ ἄρα Τυδείδης ὦρτο κρατερὸς Διομήδης
est la même que dans
θ 465 | ⎫ | ⎫ | ||
⎬ | οὕτω νῦν Ζεὺς θείη, | ⎪ | ||
ο 180 | ⎭ | ⎬ | ἐρίγδουπος πόσις Ἥρης | |
Κ 329 | ἴστω νῦν Ζεὺς αὐτός, | ⎭ |
Φ 570 ἔμμεναι· αὐτάρ οἱ Κρονίδης Ζεὺς κῦδος ὀπάζει
Σ 431 ὅσσ᾽ ἐμοὶ ἐκ πασέων Κρονίδης Ζεὺς ἄλγε᾽ ἔδωκεν
Ω 241 ἦ ὀνόσασθ᾽ ὅτι μοι Κρονίδης Ζεὺς ἄλγε᾽ ἔδωκε
Β 741 | υἱὸς Πειριθόοιο, τὸν ἀθάνατος τέκετο Ζεύς | |
Ξ 434 | ⎫ | |
⎬ | Ξάνθου δινήεντος, ὃν ἀθάνατος τέκετο Ζεύς | |
Φ 2 | ⎭ |
que l’on rencontre 4 fois dans l’Iliade et 5 fois dans l’Odyssée.
Γ 365 = υ 201 Ζεῦ πάτερ, οὔ τις σεῖο θεῶν ὀλοώτερος ἄλλος
η 331 Ζεῦ πάτερ, αἴθ᾽ ὅσα εἶπε τελευτήσειεν ἅπαντα
etc. Cette expression apparaît 32 fois à cette place. {98|99}
etc.
ρ 251 αἲ γὰρ Τηλέμαχον βάλοι ἀργυρότοξος Ἀπόλλων
ο 478 τὴν μὲν ἔπειτα γυναῖκα βάλ᾽ Ἄρτεμις ἰοχέαιρα
Ζ 428 πατρὸς δ᾽ ἐν μεγάροισι βάλ᾽ Ἄρτεμις ἰοχέαιρα
On trouve la même idée en Ω 758-9
οἷς ἀγανοῖς βελέεσσιν ἐποιχόμενος κατέπεφνεν.
et en λ 172-3
οἷς ἀγανοῖς βελέεσσιν ἐποιχόμενος κατέπεφνεν;
§ 3. — La prédominance des formules traditionnelles
Formules des types principaux | Formules ou l’épithète sert à remplir une certaine étendue du vers. | Forumules de types spéciaux | Formules non-classées | Types de formules non-classées. | |
Ὀδυσσεύς… | 190 | 5 | 1 | 6 | 5 |
Ἀχιλλεύς… | 92 | 8 | » | 2 | 2 |
Ἕκτωρ… | 76 | 7 | » | 4 | 2 |
Νέοτωρ… | 32 | 1 | » | 6 | 3 |
Διομήδης… | 34 | » | 3 | 4 | 2 |
Ἀγαμέμνων. | 63 | 3 | » | 12 | 5 |
Χ 471 ἤματι τῶι ὅτε μιν κορυθαίολος ἠγάγεθ᾽ Ἕκτωρ
Le vers
rappelle des vers tels que
(7 fois)…. Ἀτρείδης εὐρὺ κρείων Ἀγαμέμνων
Ces dernières sont des formules dont l’usage fréquent est difficile à expliquer. Si elles sont traditionnelles, il faudra reconnaître que le poète (les poètes) aimait à les employer malgré leurs mesures qui sont peu courantes parmi les formules nom-épithète au nominatif. Il doit en être de même pour la formule nom-épithète que l’on voit dans les vers
Λ 660 = Π 25 βέβληται μὲν ὁ Τυδείδης κρατερὸς Διομήδης
et pour l’expression employée pour Nestor
Ο 370 = 659 Νέστωρ αὖτε μάλιστα Γερήνιος, οὖρος Ἀχαιῶν
γ 411 Νέστωρ αὖ τότ᾽ ἐφῖζε Γερήνιος, οὖρος Ἀχαιῶν
Mais il faut se souvenir que la prédilection spéciale, pour ces formules était probablement commune à tous les aèdes.
et d’autre part de vers comme
explique la création de
La création du vers Λ 333 s’explique de la même façon. L’expression nom-épithète que l’on voit dans
Δ 512 | οὐ μὰν οὐδ᾽ | ⎫ | |
⎬ | Ἀχιλεύς, Θέτιδος πάις ἠυκόμοιο | ||
Π 860 | τίς δ᾽ oἶδ᾽ εἴ κ᾽ | ⎭ |
est assez exceptionnel, vu que le poète pouvait employer un vers dont il se sert régulièrement pour exprimer la même idée
ο 485 était suggéré d’une part par des vers comme
ι 506 | ⎫ | |
⎬ | ὣς ἐφάμην, ὁ δέ μ᾽ οἰμώξας ἀμείβετο μύθωι | |
λ 59 | ⎭ |
L’expression ἐξ οὗ tombe 12 fois sur 18 au commencement du vers. La dernière partie du vers peut être comparée avec
L’expression κοίληις ἐνὶ νηυσί, comme on le verra plus loin, appartient à un système de formules nom-épithète-préposition pour νηῦς. De plus on trouve deux fois (τ 596 et ψ 18).
ὤιχετ᾽
Et en σ 181 on a un vers semblable à celui dont il est question.
Κ 498 τόφρα δ᾽ ἄρ᾽ ὁ τλήμων Ὀδυσεὺς λύε μώνυχας ἵππους
Il est vrai aussi que dans l’Odyssée Ulysse n’a ni l’occasion de s’occuper des chevaux ni d’entrer dans la mêlée. Mais tout cela est assez peu certain.
§ 4. — Le choix des épithètes
δῖος Ἀχιλλεύς (55 fois)
Cette épithète δῖος est employée de façon semblable pour d’autres héros qui n’ont aucune ressemblance particulière avec Achille ou avec Ulysse sinon qu’ils sont eux-mêmes des héros et que leurs noms possèdent la même mesure, commençant de même par une voyelle brève:
⎧ | Ἀγήνωρ (3 fois) | |
⎪ | Ἀλάστωρ (2 fois) | |
⎪ | Ἐπειγεύς | |
δῖος | ⎨ | Ἐπειός (3 fois) |
⎪ | Ἐχέφρων | |
⎪ | Ὀρέστης (3 fois) | |
⎩ | ὑφορβός (4 fois) |
⎧ | Νέστωρ (30 fois) | ⎧ | Αἴας (6 fois) | |||
⎪ | φαίδιμος | ⎨ | ||||
⎪ | Φυλεύς | ⎩ | Ἕκτωρ (30 fois) | |||
ἱππότα | ⎨ | Τυδεύς | cf. φαίδιμος | υἱός (11 fois) | ||
⎪ | Οἰνεύς | |||||
⎩ | Πηλεύς (2 fois) |
⎧ | ’Aγαμέμνων (30 fois) | ⎧ | Διομήδης (18 fois) | |||
κρείων | ⎨ | κρατερὸς | ⎨ | |||
⎩ | Ἐλεφήνωρ | ⎩ | Λυκομήδης {106|107} | |||
⎧ | Ἐνοσίχθων (7 fois) | ⎧ | Λυκόοργος | |||
⎪ | Ἐτεωνεύς | ⎪ | Μεγαπένθης (2 fois) | |||
κρείων | ⎨ | Ἐύμηλος | κρατερὸς | ⎨ | ||
⎪ | Ἑλικάων | ⎪ | Πολυποίτης | |||
⎩ | Ἀγαπήνωρ | ⎩ | Διώρης (2 fois) | |||
cf. κρατερός | τ᾽ Ἐφιάλτης |
III. Apès la césure féminine:
⎧ | Μενέλαος (20 fois) | |
βοὴν ἀγαθὸς | ⎨ | |
⎩ | Διομήδης (21 fois) | |
βοὴν ἀγαθὸν | Μενέλαον (5 fois) | |
⎧ | Ἀγαμέμνων (37 fois) | |
⎪ | Ἀγχίσης | |
⎪ | Αὐγείας | |
ἄναξ ἀνδρῶν | ⎨ | |
⎪ | Αἰνείας | |
⎪ | Ἐυφήτης | |
⎩ | Ἐύμηλος | |
⎧ | Πηλεύς (4 fois) | |
γέρων ἱππηλάτα | ⎨ | Οἰνεύς |
⎩ | Φοῖνιξ | |
cf. γέρων δ᾽ ἱππηλάτα | Νέστωρ (2 fois) | |
⎧ | Αἰακίδαο (2 fois) | |
⎪ | Ἀντιλόχοιο (4 fois) | |
ἀμύμονος | ⎨ | Ἀλκινόοιο (2 fois) |
⎪ | Αἰγίσθοιο | |
⎩ | Ἀγχίσαο | |
⎧ | Βουκολίωνι (2 fois) | |
ἀμύμονι | ⎨ | |
⎩ | Πουλυδάμαντι | |
⎧ | Πηλείωνα (10 fois) | |
⎪ | Πουλυδάμαντα (2 fois) | |
⎪ | Βελλεροφόντην (2 fois) | |
ἀμύμονα | ⎨ | Λαομέδοντα (2 fois) |
⎪ | Γοργυθίωνα | |
⎪ | Δηιοπίτην | |
⎩ | Δευκαλίωνα |
⎧ | Ἀλκινόοιο (7 fois) | |
⎪ | Αἰνείαο (4 fois) | |
⎪ | Ἀγχίσαο (2 fois) | |
⎪ | Ἠετίωνος (2 fois) | |
μεγαλήτορος | ⎨ | Ἀμφιμάχοιο |
⎪ | Ἰκαρίοίο | |
⎪ | Ἱπποτάδαο | |
⎪ | Εὐρυλόχοιο | |
⎩ | Εὐρυμέδοντος |
⎧ | Τυδέος υἱός (3 fois) | |
⎪ | Πρωτεσίλαου (2 fois) | |
⎪ | Πηλείωνος (2 fois) | |
⎪ | Πανθοίδαο | |
μεγαθύμου | ⎨ | |
⎪ | Ναυβολίδαο | |
⎪ | Τηλεμάχοιο | |
⎪ | Πειριθόοιο | |
⎩ | Δευκαλίωνος |
(2 fois) Γλαῦκος | ⎫ | |
(2 fois) Τεῦκρος | ⎪ | |
⎬ | ἀμύμων | |
Κλυτόνηος | ⎪ | |
Mενέλαος | ⎭ | |
(7 fois) Πφιάμοιο | ⎫ | |
(3 lois) Ἑλένοιο | ⎪ | |
⎬ | ἄνακτος | |
(2 fois) Ἀρηιθόοιο | ⎪ | |
(2 fois) Ταλαιονίδαο | ⎭ |
Πηνελέωο | ⎫ | (27 fois) Ὀδυσσῆος | ⎫ | |||
Τεύκροιο | ⎪ | (2 fois) Ἀχιλλῆος | ⎪ | |||
Τειρεσίαο | ⎪ | ⎬ | θείοιο | |||
Ἡφαίστοιο | ⎪ | Ἡρακλῆος | ⎪ | |||
⎬ | ἄνακτος | (2 fois) Ὀιλῆος | ⎭ | |||
Φιλοκτήταο | ⎪ | |||||
Αὐηιάδαο | ⎪ | (19 fois)Ἕκτopα | ⎫ | |||
Σεληπιάδαο | ⎪ | (3 fois) Ἀγήνορα | ⎪ | |||
Ἡρακλείδαο | ⎭ | (3 fois) Διομήδεα | ⎪ | |||
(4 fois) Νέστορα | ⎪ | |||||
(8 fois) Πρίαμος | ⎫ | (2 fois) Ἀγαμέμνονα | ⎪ | |||
(10 fois) Αλέξανδρος | ⎪ | (2 fois) Σαρπηδόνα | ⎬ | δῖον | ||
(5 fois) Θεοκλύμενος | ⎪ | Ὑψήνορα | ⎪ | |||
(2 fois) Εύρύμαχος | ⎪ | Ἀρετάονα | ⎪ | |||
Ναυσίθοος | ⎪ | Λυκομήδεα | ⎪ | |||
Ἀλκίνοος | ⎪ | Μέντορα | ⎪ | |||
Εὐρύλοχος | ⎬ | θεοειδής | Μέμνονα | ⎭ | ||
Ἀσκάνιος | ⎪ | |||||
Πολύξεινος | ⎪ | |||||
Δηίφοβος | ⎪ | |||||
Δηίφοβος | ⎪ | |||||
Ἄρητος | ⎪ | |||||
Χρομίος | ⎪ | |||||
Νεοπτόλεμος | ⎭ |
Le Héros | L’Épithète | Fréquence de l’épithète | |
1. | Ulysee… | πολύμητις. | 82 |
2. | — … | πολύτλας. | 38 |
3. | — … | πολύφρονα. | 5 |
4. | — … | ταλασίφρονος. | 13 |
5. | — … | ποικιλόμητιν. | 6 |
6. | — … | 2 | τλήμων. |
7. | — … | 3 | ἐσθλός. |
8. | Achille… | πόδας ὠκύς… | 31 |
9. | — … | ποδάρκης. | 21 |
10. | — … | ῥηξήνορος. | 3 |
11. | — … | ποδώκεος. | 11 |
12. | — … | θυμολέοντα. | 1 |
13. | — … | θεοῖς ἐπιείκελ᾽. | 6 |
14. | Hector… | ὄβριμος. | 4 |
15. | — … | κορυθαίολος. | 38 |
16. | Agamemnon… | εὐρὺ κρείων. | 11 |
17. | — … | κύδιστε. | 10 |
18. | Héraklès… | κρατερόφρονα. | 1 |
19. | — … | μεγάλων ἐπιίστορα ἔργων. | 1 |
20. | Ajax… | ταχύς. | 9 |
21. | Patrocle… | ἱππεῦ | 4 |
22. | Nestor… | Γερήνιος. | 35 |
23. | Amphiaraos… | λαοσσόον. | 1 |
24. | Oreste… | τηλεκλυτός. | 1 |
25. | Aegisthe… | δολόμητις. | 2 |
26. | Polydeuce… | πὺξ ἀγαθός. | 2 |
Mesure | Nominatif | Génitif | Datif | Accusatif | Vocatif | |||||||
I. | ⏖… | A. | μέγας… | 3 | μέγαν… | 2 | ||||||
B. | κλυτός… | 1 | κλυτόν… | 4 | ||||||||
θρασύς… | 1 | θρασύν… | 2 | |||||||||
C. | ἐύς… | 1 | ||||||||||
II. | ⏑_… | A. | μέγας… | 2 | μέγαν… | 3 | ||||||
B. | ἐύς… | 1 | ἐύν… | 1 | ||||||||
III. | _⏑… | A. | δῖος… | 12 | δίου… | 2 | δίωι… | 4 | δῖον… | 17 | φαίδιμ᾽… | 2 |
B. | δῖε… | 3 | ||||||||||
IV. | ⏔_… | A. | ἣρως… | 10 | ἣρωι… | 2 | ἣρω’ | 3 | ἣρως… | 1 | ||
V. | ⏔_… | A. | ἀγαθός… | 3 | ἀγαθὀν… | 2 | ||||||
B. | ξανθός… | 2 | ξανθῶι… | 1 | ξανθόν… | 1 | ||||||
κρατερός… | 8 | κρατερῶι… | 1 | κρατερόν… | 2 | |||||||
C. | ἣρως… | 4 | ||||||||||
D. | κρείων… | 7 | κρείοντ’… | 1 | ||||||||
VI. | _⏖… | A. | φαίδιμος… | 6 | ||||||||
B. | ἂλκιμος.. | 3 | ἂλκιμον… | 3 | ||||||||
C. | ἱππότα… | 5 | ||||||||||
VII. | ⏑_ _… | A. | ἀμύμων… | 6 | ἀγαθοῦ… | 11 | ἀγαυόν… | 1 | ||||
B. | δαίφρων… | 4 | ||||||||||
VIII. | ⏑_⏖… | A. | ἀρήιος… | 8 | ἀμύμονος… | 12 | ἀρήιον… | 3 | ἀγακλεές… | 1 | ||
ἀγακλυτόν… | 4 | |||||||||||
B. | διίφιλος… | 4 | δαίφρονος… | 15 | διίφιλον… | 1 | διοτρεφές… | 5 | ||||
C. | ἀμύμονι… | 2 | ἀμύμονα… | 9 | ||||||||
D. | δαίφρονι… | 7 | δαίφρονα… | 5 | διίφιλε… | 2 | ||||||
IX. | ⏔_⏑… | A. | θείοιο… | 3 | βασιλῆϊ… | 1 | βασιλῆα… | 1 | μεγάθυμε… | 2 | ||
B. | μεγάθυμος… | 3 | μεγάθυμον… | 2 | ||||||||
πτολίπορθος… | 1 | πλήξιππον… | 1 | |||||||||
C. | κρείοντα… | 1 | ||||||||||
D. | ἥρωϊ… | 4 | ἥρωα… | 5 | ||||||||
X. | ⏔_⏓… | A. | θεοειδής… | 14 | βασιλῆος… | 4 | βασιλῆϊ… | 3 | μενεχάρμην… | 2 | ||
μενεχάρμης… | 1 | θείοιο… | 5 | βασιλῆα… | 4 | |||||||
θεοειδέα… | 3 | |||||||||||
B. | κρατεροῖο… | 1 | πληξίππωι… | 1 | μεγάθυμον… | 5 | ||||||
πτολιπόρθωι… | 3 | πλήξιππον… | 2 | |||||||||
πτολίπορθον… | 1 | |||||||||||
C. | ἀγαπήνωρ… | 1 | ||||||||||
XI. | ⏖_⏔… | A. | πεπνυμένος… | 7 | μεγαλήτορος… | 13 | δουρικλυτόν… | 2 | ||||
θεοείκελος… | 2 | θεοείκελον… | 1 | |||||||||
δουρικλυτός… | 8 | |||||||||||
B. | ἱππηλάτα… | 5 | ἀγαπήνορα… | 1 | ||||||||
C. | ἀγαπήνορος… | 2 | ||||||||||
D. | μεγαθύμου… | 14 | μεγαλήτορι… | 4 | θεοειδέα… | 1 | ||||||
μεγαθύμωι… | 1 | μεγαλήτορα… | 3 | |||||||||
E. | πτολιπόρθιον… | 1 | ||||||||||
XII. | ⏑_⏑… | ἄνακτος… | 3 | ἄνακτα… | 2 | |||||||
XIII. | ⏑_⏓… | ἄνακτος… | 15 | ἄνακτι… | 2 | ἄνακτα… | 2 | |||||
XIV> | ⏑_⏔… | A. | ὑπέρθυμος… | 2 | ἀγακλειτοῦ… | 1 | ἀρηιφίλωι… | 1 | ἄγακλειτόν… | 1 | ||
ἀρηίφιλος… | 2 | ὑπερθύμου… | 1 | ὑπέρθυμον… | 3 | |||||||
ἀρηιφίλου… | 2 | ὑπερθύμου… | 1 | ὑπέρθυμον | 3 | |||||||
ἀρηιφίλου… | 1 | ἀρηίφιλον… | 1 | |||||||||
ἐυμμελίω… | 1 | |||||||||||
ἀγακλῆος… | 2 | |||||||||||
B. | ἄναξ ἀνδρῶν… | 6 | ἐυμμελίης… | 1 | ἐυμμελίην… | 1 | ||||||
C. | μενεπτόλεμος… | 5 | διοτρεφέος… | 4 | βοὴν ἀγαθόν… | 3 | ||||||
βοὴν ἀγαθός… | 4 | |||||||||||
XV. | _⏔_… | A. | αἰχμητής… | 1 | αἰχμητήν… | 3 | ||||||
B. | ἴφθιμος… | 2 | ἀντιθέου… | 1 | ἀντιθέωι… | 5 | ἀντίθεον… | 2 | ||||
ἀντίθεος… | 5 | ἴφθιμον… | 2 | |||||||||
ἱππόδαμον… | 1 | |||||||||||
C. | διογενής… | 4 | διογενές… | 3 | ||||||||
XVI. | _ _ _ _… | A. | δουρικλειτός… | 2 | δουρικλειτόν… | 1 | ||||||
τηλεκλειτόν… | 1 | |||||||||||
XVII. | _⏖_⏓… | A. | ἰσόθεος φώς… | 5 | κυδαλίμοιο… | 6 | ποιμένι λαῶν… | 6 | ποιμένα λαῶν… | 12 | ||
χαλκοκορυστῆι… | 1 | θυμολέοντα… | 2 | κοίρανε λαῶν… | 2 | |||||||
χαλκοκορυστήν… | 2 | |||||||||||
B. | ὄρχαμος ἀνδρῶν… | 5 | ἀντιθέοιο… | 7 | ὄρχαμον ἀνδρῶν… | 1 | ||||||
ὄζος Ἄρηος… | 5 | ἀνδροφόνοιο… | 2 | ὄζου Ἄρηος… | 2 | ὄρχαμε λαῶν… | 4 | |||||
XVIII. | ⏑_⏔_⏑… | A. | ὑπερθύμοιο… | 4 | ||||||||
B. | βοὴν ἀγαθοῖο… | 1 | ||||||||||
XIX. | ⏑_⏔_⏑… | A. | πεπνυμένα εἰδώς… | 2 | τηλεκλειτοῖο… | 1 | ||||||
B. | ἠύς τε μέγας τε… | 2 | ἠύν τε μέγαν τε… | 2 | ||||||||
ἀτάλαντος Ἄρηι… | 1 | ἀτάλαντον Ἄρηι.. | 2 | |||||||||
XX> | ⏔_⏔_⏔_⏓ | A. | θεόφιν μήστωρ ἀτάλαντος… | 3 | θεόφιν μήστωρ’ἀτάλαντον… | 1 | ||||||
B. | ἐπιείκελος ἀθανάτοιαι… | 3 | ἐπιείκελον ἀθανάτοισι… | 2 | ||||||||
C. | βροτολοιγῶι ἷσος Ἄρηι… | 2 | βροτολοιγῶι ἶσον Ἄρηι… | 1 | ||||||||
XXI. | ⏑_⏔_⏔_⏓ | A. | Διὶ μῆτιν ἀτάλαντος… | 1 | Διὶ μῆτιν ἀτάλαντον… | 1 | Αιὶ μῆτιν ἀτάλαντε… | 1 | ||||
θοῶι ἀτάλαντος Ἄρηι… | 2 | θοῶι ἀτάλαντον Ἄρηι… | 1 | |||||||||
B. | ἀμύμονά τε κρατερόν τε… | 2 |
⎧ | Ἀγαμέμνων (37 fois) | ⎧ | Αἰνείας | |||
ἄναξ ἀνδρῶν | ⎨ | Ἀγχίσης | ἄναξ ἀνδρῶν | ⎨ | Ἐυφήτης | |
⎩ | Αὐγείας | ⎩ | Ἐύμηλος |
⎧ | Μενέλαος (20 fois) | |
βοὴν ἀγαθὸς | ⎨ | |
⎩ | Διομήδης (21 fois) |
⎧ | Ἀγαμέμνων (30 fois) | |||||
⎪ | Ἐλεφήνωρ | ⎧ | Ἐύμηλος | |||
κρείων | ⎨ | Ἐνοσίχθων (7 fois) | κρείων | ⎨ | Ἑλικαων | |
⎩ | Ἐτεωνεύς | ⎩ | Ἀγαπήνωρ {113|114} |
⎧ | Μενέλαος (18 fois) | ⎧ | Διομήδης (18 fois) | |||
ξανθὸς | ⎨ | ῾Ραδάμανθυς | ⎪ | Λυκομήδης | ||
⎩ | Μελέαγρος | κρατερὸς | ⎨ | Λυκόοργος | ||
⎪ | Μεγαπένθης (2 fois) | |||||
⎪ | Πολυποίτης | |||||
⎩ | Διώρης (2 fois) |
La Mesure | Les Formules | Fréquence |
1. 5 6 … _⏔_⏓ | ἐσθλὸς Ὀδυσσεύς. | 3 |
ὠκὺς Ἀχιλλεύς. | 5 | |
2. 4 5 6 … ⏔_⏔_⏓ | πολύμητις Ὀδυσσεύς. | 83 |
πόδας ὠκὺς Ἀχιλλεύς. | 31 | |
3. 3 4 5 6 … ⏑_⏔_⏔_⏓ | πολύτλας δῖος Ὀδυσσεύς. | 38 |
ποδάρκης δῖος Ἀχιλλεύς. | 21 | |
4. Tout le vers… | διογενὲς Λαερτιάδη, πολυμήχαν᾽ Ὀδυσσεῦ. | 22 |
ὦ Ἀχιλεῦ, Πηλῆος υἱέ, μέγα φέρτατ᾽ Ἀχαιῶν. | 3 {116|117} |
La Mesure | Les Formules | Fréquence |
5. 3 4 5 6 … ⏔_⏒_⏒_⏓ | Λαερτιάδεω Ὀδυσῆος. | 12 |
Πηληιάδεω Ἀχιλῆος. | 8 |
La Mesure | Les Formules | Fréquence |
6. 1 2 3 4 … ⏑_⏔_⏔_⏔ | Ὀδυσσῆι μεγαλήτορι. | 1 |
Ἀχιλλῆι ῥηξήνορι. | 1 | |
7. Le même… | Ὀδυσσῆα μεγαλήτορα. | 3 |
Ἀχιλλῆα ῥηξήνορα. | 1 | |
8. 2 3 4 … ⏔_⏔_⏔ | Ὀδυσῆα πολύφρονα. | 5 |
Ἀχιλῆα δαίφρονα. | 1 | |
9. 2 3 4 5 6 … ⏔_⏔_⏔_⏔_⏓ | ἀμύμονος Ὀδυσῆος ἀντιθέοιο. | 1 |
ἀμύμονος Ἀχιλῆος Αἰακίδαο. | 1 {117|118} |
La Mesure | Les Formules | Fréquence |
10. 5 6 … _⏔_⏓ | δῖος ’Oδυσσεύς. | 60 |
δῖος Ἀχιλλεύς. | 34 | |
11. Le même… | φαίδιμ᾽ Ὀδυσσεῦ. | 5 |
φαίδιμ᾽ Ἀχιλλεῦ. | 4 | |
12. 3 4 5 6 … ⏑_⏔_⏔_⏓ | Ὀδυσσῆoς θείοιο. | 26 |
Ἀχιλλῆος θείοιο. | 2 | |
13. Le même… | Ὀδυσσῆι πτολίπορθον. | 2 |
Ἀχιλλῆι πτολίπορθον. | 3 | |
14. Le même… | Ὀδυσσῆα πτολίπορθον. | 2 |
Ἀχιλλῆα πτολίπορθον. | 3 | |
15. 2 3 4 … ⏔_⏔_⏔ | Ἀχιλῆος ἀμύμονος. | 8 |
Ὀδυσῆος ἀμύμονος. | 2 | |
16. Le même… | Ἀχιλῆι δαίφρονι. | 3 |
Ὀδυσῆι δαίφρονι. | 3 | |
17. 1 2 3 4 ⏔_(⏔_⏑)⏑_⏔ | Ὀδυσεὺς ⏔_⏑ διίφίλος | 1 |
Ἀχιλεὺς ⏔_⏑ διίφίλος | 1 |
§ 5. — Épithètes et formules nom-épithète des héroiones
Ἀργείη Ἑλένη
Ἑλένηι… εὐπατερείηι
⎧ | Ἀδρηστίνη | |
περίφρων | ⎨ | Πηνελόπεια |
⎩ | Εὐρύκλεια | |
⎧ | Ἀκρισιώνης | |
καλλισφύρου | ⎨ | |
⎩ | Εὐηνίνης | |
⎧ | Πολυδώρη | |
καλὴ | ⎨ | Πολυκάστη |
⎩ | Πολυμήλη |
peut être comparé avec
τ 60 ἦλθον δὲ δμωιαὶ λευκώλενοι ἐκ μεγάροιο
Γ 121 Ἶρις δ᾽ αὖθ᾽ Ἑλένηι λευκωλένωι ἄγγελος ἦλθεν {120|121}
peut être comparé avec
μ 374 ὠκέα δ᾽ Ἠελίωι Υπερίονι ἄγγελος ἦλθε
etc.
§ 6. — Épithètes et formules nom-épithète des peuples
5 6 _⏔_⏓ | 4 5 6 ⏔_⏔_⏓ | 3 4 5 ⏑_⏔_⏔_⏓ | |||
υἷες Ἀχαιῶν… | 6 | μεγάθυμοι Ἀχαιοί… | 3 | ἐυκνήμιδες Ἀχαιοί… | 18 |
κοῦροι Ἀχαιῶν… | 9 | κούρητες Ἀχαιῶν… | 1 | κάρη κομόωντες Ἀχαιοί… | 17 |
δῖοι Ἀχαιῶν… | 8 | Δαναοὶ ταχύπωλοι… | 1 | ||
λαὸς Ἀχαιῶν… | 4 | ἥρωες Ἀχαιοί… | 2 | ||
ἑλίκωπες Ἀχαιοί… | 3 | ||||
* | Δαναῶν ταχυπώλων… | 9 | Ἀχαιῶν χαλκοχιτώνων… | 24 | |
Ἀργείοισιν… | 6 | ||||
υἷας Ἀχαιῶν… | 2 | ἥρωας Ἀχαιῶν… | 7 | ἐυκνήμιδας Ἀχαιούς… | 10 |
λαὸν Ἀχαιῶν… | 1 | ἑλίκωπας Ἀχαιούς… | 3 | κάρη κομόωντας Ἀχαιούς… | 20 |
Αvec Épithète | Sans Épithète | |
Ἀχαιοί… | 197 | 415 |
Δαναοί… | 22 | 114 |
Ἀργεῖοι… | 7 | 148 |
Il est évident que le poète se sert ou se passe de l’épithète selon son utililité pour la versification, celle-ci dépendant de la mesure du substantif.
§ 7. — limites de l’application de la méthode de recherche.
Β 141 = I 28 oὐ γὰρ ἔτι Τροίην αἱρήσομεν εὐρυάγυιαν
η 80 ἵκετο δ᾽ ἐς Μαραθῶνα καὶ εὐρυάγυιαν Ἀθήνην
Β 559 οἳ δ᾽ Ἄργος τ᾽ εἶχον Τίρυνθά τε τειχιόεσσαν
Β 646 οἳ Κνωσόν τ᾽ εἶχον Γόρτυνά τε τειχιόεσσαν
§ 8. – Formules préposition-nom-épithète et nom-épithète-verbe employées pour certains noms de pays.
γ 163 | ἀμφ᾽ Ὀδυσῆα ἄνακτα | ⎫ | |
χ 115 | ἔσταν δ᾽ ἀμφ᾽ Ὀδυσῆα | ⎪ | |
χ 202 | βήτην εἰς Ὀδυσῆα | ⎬ | δαίφρονα ποικιλομήτην |
χ 281 | τοὶ δ᾽ αὖτ᾽ ἀμφ᾽ Ὀδυσῆα | ⎪ | |
Λ 482 | ὥς ῥα τότ᾽ ἀμφ᾽ Ὀδυσῆα | ⎭ |
α 48 ἀλλά μοι ἀμφ᾽ Ὀδυσῆι δαίφρονι δαίεται ἦτορ
π 100 ἢ πάις ἐξ Ὀδυσῆος ἀμύμονος ἠὲ καὶ αὐτὸς
ε 149 ἡ δ᾽ ἐπ᾽ Ὀδυσσῆα μεγαλήτορα πότνια νύμφη
Λ 419 ὥς ῥα τότ᾽ ἀμφ᾽ Ὀδυσῆα διίφιλον ἐσσεύοντο
θ 502 Ἀργεῖοι, τοὶ δ᾽ ἤδη ἀγακλυτὸν ἀμφ᾽ Ὀδυσῆα
Dans l’autre cas on a une expression nom-épithète qui est le plus souvent précédée de καί (cf. A 264, Θ 275, Κ 112, etc.), constituant ainsi un type fixe de formule conjonction-nom-épithète. Leur mesure permettant de substituer la plupart des prépositions à καί, il en résulte que le poète a ici un type de formule qu’il faut classer comme conjonction ou préposition-nom-épithète.
peut être comparé avec
Υ 407 αὐτὰρ ὁ βῆ σὺν δουρὶ μετ᾽ ἀντίθεον Πολύδωρον
etc. {132|133}
⎧ | ἱκέσθην | |
Τροίην δ᾽ ἐρίβωλον | ⎨ | |
⎩ | ἵκοντο | |
Σχερίην ἐρίβωλον | ἵκοιτο | |
Ἰθάκης ἐς δῆμον | ἵκηται | |
πολυδίψιον Ἄργος | ⎫ | |
Φθίην ἐρίβωλον | ⎬ | ἱκοίμην |
κλυτὸν Ἄργος | ⎭ | |
cf. κλισίην ἐύτυκτον | ⎫ | |
δόμον περικαλλέ᾽ | ⎬ | ἵκανε |
εἰς οὐρανὸν εὐρὺν | ⎭ | |
τὰ νείατα πείραθ᾽ | ἵκηαι | |
θοὰς ἐπὶ νῆας | ἵκοιτο |
προτὶ Ἴλιον ἠνεμόεσσαν… | 5 | Τροίηι εὐρείηι… | 4 | Ἴλιον εἰς ἱερήν… | 1 |
ποτὶ Ἴλιον ἠνεμόεσσαν… | 1 | κατὰ Τροίην ἐρίβωλον… | 1 | ||
ὑπὸ Ἴλιον ἠνεμόεσσαν… | 1 | Τροίηι ἐν εὐρείηι… | 4 | ||
δήμου ἀπὸ Τρώων… | 7 | ||||
δήμωι ἔνι Τρώων… | 8 | ||||
Ἰθάκης ἐς πίονα δῆμον… | 2 | ἐν δήμωι Ἰθάκης… | |||
μυχῶι Ἄργεος ἱπποβότοιο… | 2 | ἐν Ἄργεί περ πολυπύρωι… | 1 | Ἄργος ἐς ἰππόβοτον… | 4 |
ἑκὰς Ἄργεος ἱπποβότοιο… | 2 | ἀπ᾽ Ἄργεος ἱπποβότοιο… | 2 | Ἄργος ἀν᾽ ἱππόβοτον… | 1 |
Πυθοῖ ἔνι πετρηέσσηι… | 1 | Πυθοῖ ἐν ἠγαθέηι… | 1 | ||
Λακεδαίμονος ἐξ ἐρατεινῆς… | 1 | ἐνὶ Σπάρτηι εὐρείηι… | |||
Σπάρτην ἐς καλλιγύναικα… | 1 | ||||
ἀπ᾽ αἰγλήεντος Ὀλύμπου… | 2 | ||||
κατ᾽ Οὐλύμπου νιφόεντος… | 1 | ||||
κατὰ πτύχας Οὐλύμποιο… | 1 | ||||
ἐκ Πύλου ἠμαθόεντος… | 1 | Πύλωι ἔνι μητέρι μήλων… | 1 | ἐν Πύλωι ἠγαθέηι… | 1 |
ἐς Πύλον ἠγαθέην | 4{134|135} |
θ 47 | ⎧ | ἵκανεν | ⎫ | ||
O 151 | Ἴδην δ᾽ | ⎨ | ἵκανον | ⎬ | πολυπίδακα, μητέρα θηρῶν |
Ξ 283 | ⎩ | ἱκέσθην | ⎭ |
Θ 456 | ἃψ | ⎫ | ⎧ | ἵκεσθον | ⎫ | ||
⎬ | ἐς Ὄλυμπον | ⎨ | ⎬ | ἵν᾽ ἀθανάτων ἕδος ἐοτίν | |||
Ε 360 | ὄφρ᾽ | ⎭ | ⎩ | ἵκωμαι | ⎭ |
Ε 367 | αἶψα δ᾽ ἔπειθ᾽ ἵκοντο | ⎫ | |
⎬ | θεῶν ἕδος, αἰπὺν Ὄλυμπον | ||
Ε 868 | καρπαλίμως δ᾽ ἵκανε | ⎭ |
cf. I 414 εἰ δέ κεν οἴκαδ᾽ ἵκωμι φίλην ἐς πατρίδα γαῖαν
Β 17 = 68 καρπαλίμως δ᾽ ἵκανε θοὰς ἐπὶ νῆας Ἀχαιῶν
Ζ 370 = 497 | αἶψα δ᾽ ἔπειθ᾽ ἵκανε | ⎫ | |
ρ 85 = 178 | αὐτὰρ ἐπεί ῥ᾽ ἵκοντο | ⎪ | |
⎬ | δόμους εὖ ναιετάοντας | ||
ω 362 | οἱ δ᾽ ὅτε δή ῥ᾽ ἵκοντο | ⎪ | |
Λ 769 | Πηλῆος δ᾽ ἱκόμεσθα | ⎭ |
§ 9. – Formules nom-épithète et nom-épithète-préposition du navire.
5 6 _⏔_⏓ | 4 5 6 ⏔_⏔_⏓ | 3 4 5 6 ⏑_⏔_⏔_⏓ | 1 2 3 ⏑_⏔_⏔_⏑ | 3 4 5 6 _ _⏔_⏔_⏓ | |||||
ὠκύαλος νηῦς… | 2 | ||||||||
ποντόπορος νηῦς… | 4 | ||||||||
νηῦς εὐεργής… | 3 | ||||||||
νηὸς ἐίσης… | 5 | νεὸς ἀμφιελίσσης… | 5 | νεὸς κυανοπρώιροιο… | 8 | νηὸς κυανοπρώιροιο… | 3 | ||
νηὶ μελαίνηι… | 8 | μεγακήτει νηί… | 1 | νηὶ πολυκλήιδι… | 3 | ||||
νῆα μέλαιναν… | 9 | εὐεργέα νῆα… | 8 | ||||||
περικαλλεα νῆα… | 1 | ||||||||
[νῆες Ἀχαιῶν]… | 4 | ||||||||
νῆες ἐῖσαι… | 1 | ||||||||
* | |||||||||
νηυσὶ θοῆισι… | 1 | νήεσσι θοῆισιν… | 2 | ||||||
νηυσὶν ἐίσηις… | 1 | ||||||||
[νηυσὶν Ἀχαιῶν] … | 2 | ||||||||
[νῆας Ἀχαιῶν]… | 3 | νέας ἀμφιελίσσας… | 4 | νέας κυανοπρωιρείους… | 1 | νῆας ἐυσσέλμους… | 7 | ||
νῆας ἐίσας… | 11 | [νέας Δαναῶν ταχυπώλων] … | 1 | {136|137} | |||||
κοίλης ἐπὶ νηός… | 2 | νεὸς προπάροιθε μελαίνης… | 1 | νηὸς ὑπὲρ γλαφυρῆς… | 1 | κοίλης ἐπὶ νηὸς ἐίσης… | 1 | ||
ἐυσσέλμου ἐπὶ νηός… | 3 | νηὸς ἐπὶ γλαφυρῆς… | 1 | ||||||
θoῆς παρὰ νηὸς ἐίσης… | 1 | ||||||||
ἐν νηὶ μελαίνηι… | 3 | θοῆι παρὰ νηὶ μελαίνηι… | 2 | ἐν νηὶ γλαφυρῆι… | 1 | κοίληι παρὰ νηὶ μελαίνηι. . . | 2 | ||
παρὰ νηὶ μελαίνηι… | 1 | θοῆι ἐνὶ νηὶ μελαίνηι… | 1 | ||||||
σὺν νηὶ μελαίνηι… | 1 | θοῆι σὺν νηὶ μελαίνηι… | 1 | ||||||
κοίληι παρὰ νηί… | 1 | ἐυσσέλμωι ἐπὶ νηί… | 1 | ||||||
ἐυσσέλμωι ἐνὶ νηί… | 1 | ||||||||
ἐπὶ νῆα μέλαιναν… | 3 | θοῆν ἀνὰ μέλαιναν… | 1 | νῆα παρὰ γλαφυρήν… | 1 | ||||
περὶ νῆα μέλαιναν… | 2 | θοῆν ἐπὶ μέλαιναν… | 1 | ||||||
ἐυσσέλμων ἀπὸ νηῶν… | 1 | ||||||||
ἐυσσέλμων ἐπὶ νηῶν… | 2 | ||||||||
μελαινάων ἀπὸ νηῶν… | 3 | ||||||||
μελαινάων ἐπὶ νηῶν… | 4 | ||||||||
κοίληις ἐνὶ νηυσίν… | 5 | νέεσσ᾽ ἐν ποντοπόροισιν… | 1 | νηυσὶν ἐπὶ γλαφυρῆις… | 1 | ἐν ποντοπόροισι νέεσσι… | 2 | ||
παρὰ νηυσὶ θοῆισιν… | 3 | [θοῆις ἐπὶ νηυσὶν Ἀχαιῶν]… | 1 | [νηυσὶν ἐπ᾽ Ἀργείων]… | 1 | ||||
παρὰ νηυσὶν Ἀχαιῶν… | 1 | ||||||||
ἐπὶ νηυσὶν Ἀχαιῶν | 4 | ||||||||
κοίλας ἐπὶ νῆας… | 11 | [θοὰς ἐπὶ νῆας Ἀχαιῶν]… | 10 | νῆας ἀνὰ γλαφυράς… | 15 | κοίλας ἐπὶ νῆας Ἀχαιῶν… | 3 | ||
κατὰ νῆας ἐίσας… | 1 | νῆας ἐπὶ γλαφυράς… | 3 | ||||||
παρὰ νῆας Ἀχαιῶν… | 1 | [νῆας ἐπ᾽ Ἀργείων]… | 1 | ||||||
ἐπὶ νῆας Ἀχαιῶν… | 6 | {137|138} |
§ 10. — Formules nom-épithète des chevaux.
5 6 _⏖_⏓ | 4 5 6 ⏔_⏔_⏓ | 1 2 3 _⏔_⏔_ | |||
μώνυχες ἵπποι… | 8 | καλλίτριχες ἵπποι… | 3 | ἵπποι ἀερσίποδες… | 2 |
ὠκέες ἵπποι… | 1 | ἐριαύχενες ἵπποι… | 1 | ||
ὑψηχέες ἵπποι… | 1 | ||||
μώνυχας ἵππους… | 2 | καλλίτριχας ἵππους… | 1 | ἵππους ὡκύποδας… | 1 |
ὠκέας ἵππους… | 2 | ἐριαύχενας ἵππους… | 4 | ||
[λαλκόποδ᾽ ἵππω] … | 2 | κρατερώνυχας ἵππους… | 3 | ||
ὑψηχέας ἵππους… | 1 |
Θ 41 | ὣς εἰπὼν | ⎫ | |
⎬ | ὑπ᾽ ὄχεσφι τιτύσκετο χαλκόποδ᾽ ἵππω | ||
Ν 23 | ἔνθ᾽ ἐλθὼν | ⎭ |
§ 11. — Formules nom-épithète de la race humaine.
4 5 6 ⏔_⏔_⏓ | 3 4 5 6 ⏑_⏔_⏔_⏓ | ||
μέροπες ἄνθρωποι… | 1 | ||
μερόπων ἀνθρώπων… | 1 | ἐπιχθονίων ἀνθρώπων… | 5 |
θνητῶν ἀνθρώπων… | 7 | καταθνητῶν ἀνθρώπων… | 6 |
μερόπεσσι βροτοῖσιν… | 1 | ||
θνητοῦς ἀνθρώπους… | 1 |
γενεαὶ | ⎧ | |
ἀλόχους | ⎪ | |
τέρας | ⎨ | μερόπων ἀνθρώπων |
(2 fois) πόλεις | ⎪ | |
πόλις | ⎪ | |
λόχοι | ⎩ |
§ 12. — Formules nom-épithète et nom-épithète-préposition du bouclier.
Γ 356 = H 250 | ⎧ | Πριαμίδαο | ⎫ | ||
Ρ 517 | ⎨ | Ἀρήτοιο | ⎪ | ||
Υ 274 | καὶ βάλε (ν) | ⎪ | Αἰνείαο | ⎪ | |
Γ 347 | ⎩ | Ἀτρείδαο | ⎬ | κατ᾽ ἀσπίδα πάντοσ᾽ ἐίσην | |
Ν 160 | καὶ βάλεν, | οὐδ᾽ ἀφάμαρτε, | ⎪ | ||
Λ 434 = Ρ 43 | ὣς εἰπὼν οὔτησε, | ⎭ |
M 294 | αὐτίκα δ᾽ | ⎫ | |
⎬ | ἀσπίδα μὲν πρόσθ ἔσχετο πάντοσ᾽ ἐίσην | ||
Φ 581 | ἀλλ᾽ ὅ γ᾽ ἄρ᾽ | ⎭ |
Footnotes